Πώς να αναλύσεις αν μια μετοχή είναι υπερτιμημένη ή υποτιμημένη

Σκέφτεσαι να επενδύσεις σε μια μετοχή, αλλά δεν ξέρεις αν τώρα είναι η σωστή στιγμή να αγοράσεις; Σίγουρα θα έχεις ακούσει το κλασικό «αγόρασε φτηνά, πούλα ακριβά». Αλλά τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Δηλαδή, πότε λες ότι μια μετοχή είναι φτηνή; Στα 10 ευρώ; Στα 100; Δεν υπάρχει μία σωστή απάντηση, αλλά υπάρχουν τρόποι να δεις αν μια μετοχή είναι σχετικά ακριβή ή φτηνή.

Σε αυτό το άρθρο θα μάθεις πώς να αναλύεις αν μια μετοχή είναι υπερτιμημένη ή υποτιμημένη με βάση τα θεμελιώδη στοιχεία της. Θα δούμε μαζί τι είναι αυτά τα νούμερα, τι σημαίνουν για εσένα και πώς μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις για να παίρνεις πιο ενημερωμένες επενδυτικές αποφάσεις.

Τι είναι οι πολλαπλασιαστές (multiples);

Οι πολλαπλασιαστές είναι δείκτες που συγκρίνουν την τιμή μιας μετοχής με κάποιον βασικό αριθμό της εταιρείας. Σε γενικές γραμμές, όσο πιο ψηλό είναι αυτό το πολλαπλάσιο, τόσο πιο ακριβή θεωρείται η μετοχή. Σκέψου το σαν να ψωνίζεις στο σούπερ μαρκετ.

Όταν πας να αγοράσεις δημητριακά, βλέπεις κουτιά με διαφορετικά μεγέθη - ένα 250 γραμμαρίων, ένα άλλο 500 γραμμαρίων, κι ένα τρίτο 750 γραμμαρίων. Είναι δύσκολο να καταλάβεις με την πρώτη ματιά ποιο είναι πιο οικονομικό, γιατί τα κουτιά έχουν διαφορετικές τιμές και διαφορετικά βάρη.

Αν όμως υπολογίσεις την τιμή ανά κιλό (pro tip από έναν σπαγκοραμένο πελάτη σουπερ μαρκετ: η κανονική τιμή ενός προϊόντος είναι αυτή που γράφει με ψιλά γράμματα), τότε καταλαβαίνεις αμέσως τι σε συμφέρει περισσότερο. Κάπως έτσι δουλεύουν και οι πολλαπλασιαστές: μας βοηθούν να συγκρίνουμε την τιμή μιας μετοχής με τα βασικά στοιχεία που παίρνεις όταν την αγοράζεις.

Ο δείκτης P/E (Price-to-Earnings)

Ο δείκτης P/E είναι από τους πιο δημοφιλείς πολλαπλασιαστές και είναι αρκετά εύκολο να τον υπολογίσεις: παίρνεις την τιμή της μετοχής και τη διαιρείς με τα κέρδη ανά μετοχή της εταιρείας (το λεγόμενο EPS).

Για παράδειγμα, αν η εταίρεια Χ είχε 1 εκατομμύριο μετοχές σε κυκλοφορία, καθεμία στα 30 δολάρια, και πέρυσι έβγαλε καθαρά κέρδη 2 εκατομμύρια, τότε ο δείκτης P/E θα ήταν 15x.

Προσοχή όμως κάπου εδώ: ο συγκεκριμένος δείκτης λέγεται trailing P/E, γιατί βασίζεται σε ιστορικά στοιχεία. Και είναι από τους πιο απλούς πολλαπλασιαστές για να καταλάβει κανείς.

Forward P/E: Κοιτάζοντας το μέλλον

Όμως αν μια εταιρεία ετοιμάζεται να βγάλει ένα νέο προϊόν, να μπει σε καινούρια αγορά ή να βελτιώσει τις δραστηριότητές της στο μέλλον, τότε η μετοχή της μάλλον θα ανέβει σε τιμή (εκτός αν πρόκειται να βγάλει το νεο iPhone). Αυτό όμως δεν το πιάνει ο δείκτης P/E, γιατί βασίζεται στα προηγούμενα κέρδη για να εξηγήσει τη σημερινή τιμή της μετοχής.

Για αυτό αρκετοί επενδυτές προτιμούν το λεγόμενο forward P/E. Εκεί παίρνεις την τιμή της μετοχής και τη διαιρείς με τα αναμενόμενα κέρδη της εταιρείας για τον επόμενο χρόνο. Στην εφαρμογή της Wealthyhood, μπορείς να δεις γρήγορα τον δείκτη P/E και forward P/E κάθε μετοχής, χωρίς να χρειάζεται να ψάχνεις αλλού.

Δείκτης τιμής-κερδών προς ανάπτυξη (PEG)

Ο δείκτης PEG (Price-to-Earnings-to-Growth) μας βοηθά να καταλάβουμε αν η τιμή μιας μετοχής είναι λογική, κοιτάζοντας την τιμή της (μέσω του P/E) σε σχέση με το πόσο γρήγορα αυξάνονται τα κέρδη της. Αν μια εταιρεία δεν βγάζει πολλά κέρδη, αλλά έχει υψηλό PEG, αυτό μπορεί να είναι σημάδι ότι η μετοχή της είναι υπερτιμημένη (δηλαδή πιο ακριβή από ό,τι ίσως αξίζει).

Βέβαια, ο δείκτης αυτός δεν είναι τέλειος και έχει κανόνες. Για να τον χρησιμοποιήσουμε σωστά, η εταιρεία πρέπει να έχει κέρδη (να μην μπαίνει μέσα) και η πρόβλεψη για την ανάπτυξή της πρέπει να είναι αξιόπιστη—καλύτερα να βασίζεται σε βάθος χρόνου παρά σε μια απλή εκτίμηση για τον επόμενο χρόνο.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο PEG χρησιμοποιείται κυρίως για να συγκρίνουμε εταιρείες που ανήκουν στον ίδιο κλάδο. Δεν τον κοιτάμε ποτέ μόνο του, αλλά πάντα μαζί με άλλους δείκτες, όπως το πόσο αποδοτική είναι η εταιρεία (ROE) ή πόσα χρέη έχει (D/E). Τέλος, για εταιρείες που τώρα ξεκινούν και μεγαλώνουν πολύ γρήγορα (π.χ. στον χώρο της τεχνολογίας ή της βιοτεχνολογίας), ο PEG συχνά δεν λέει την αλήθεια. Εκεί είναι προτιμότερο να κοιτάμε τα μετρητά που παράγει η εταιρεία (cash flows) και το πόσο κερδίζει ανά μονάδα προϊόντος ή πελάτη (unit economics).

Δείκτης τιμής προς λογιστική αξία (P/B)

Ο δείκτης P/B (Price-to-Book) είναι άλλο ένα εργαλείο που μας βοηθά να καταλάβουμε την αξία μιας μετοχής. Αυτό που κάνει είναι να συγκρίνει την τρέχουσα τιμή της μετοχής στο χρηματιστήριο με τη «λογιστική αξία» της εταιρείας.

Η λογιστική αξία είναι, με απλά λόγια, αυτό που θα «έμενε» αν η εταιρεία πουλούσε όλα τα περιουσιακά της στοιχεία (π.χ. κτίρια, εξοπλισμό) και πλήρωνε όλα της τα χρέη. Για να βρούμε τον δείκτη, παίρνουμε την τιμή μιας μετοχής και τη διαιρούμε με αυτή τη λογιστική αξία που αντιστοιχεί σε μία μετοχή.

Ως γενικός κανόνας, αν ο δείκτης P/B είναι μεγαλύτερος από 1, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η μετοχή είναι υπερτιμημένη (πιο ακριβή απ' ό,τι αξίζει «στα χαρτιά»).

Πρέπει όμως να ξέρουμε πού τον χρησιμοποιούμε. Ο δείκτης P/B έχει μεγαλύτερο νόημα σε κλάδους που έχουν πολλά υλικά περιουσιακά στοιχεία, όπως οι τράπεζες ή η βιομηχανία. Αντίθετα, σε εταιρείες τεχνολογίας (π.χ. software), όπου η αξία βρίσκεται σε άυλα πράγματα (όπως ο κώδικας ή το brand), ο δείκτης αυτός δεν είναι τόσο χρήσιμος.

Κάνοντας τη σύγκριση: Το κλειδί της ανάλυσης

Σίγουρα, είναι χρήσιμο να κατανοήσεις πόσο υποτιμημένη ή υπερτιμημένη είναι μια μετοχή σε σχέση με την αγορά, αλλά για να κατανοήσεις αν το επίπεδο είναι ελκυστικό ή όχι, πρέπει να το συγκρίνεις με άλλα πολλαπλάσια. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να συγκρίνουμε τον δείκτη forward P/E με το trailing P/E μιας εταιρείας για να δούμε πώς έχει μεταβληθεί με την πάροδο του χρόνου. Αυτό θα μας έδινε μια ιδέα για το αν οι επενδυτές αποτιμούν την εταιρεία υψηλότερα ή χαμηλότερα από το κανονικό.

Αν τα κέρδη αναμένονται να ανέβουν αλλά η τιμή της μετοχής πέφτει, τότε ο πολλαπλασιαστής μικραίνει — κάτι που σημαίνει ότι οι επενδυτές δεν εκτιμούν πια την κερδοφορία της εταιρείας όσο παλιά. Από την άλλη, αν τα κέρδη πέφτουν αλλά η τιμή της μετοχής ανεβαίνει, τότε ο πολλαπλασιαστής μεγαλώνει, δηλαδή ο κόσμος πληρώνει περισσότερα για λιγότερα κέρδη.

Σύγκριση με τον ιστορικό μέσο όρο

Μπορούμε επίσης να συγκρίνουμε τον δείκτη P/E με τον μακροχρόνιο μέσο όρο της μετοχής, για να δούμε αν είναι πιο ψηλά ή πιο χαμηλά από το «φυσιολογικό».

Αν, για παράδειγμα, ο μέσος όρος του P/E μιας μετοχής στα 10 χρόνια είναι 15x, και εσύ τη βρεις όταν είναι 10x, μπορούμε να πούμε ότι τώρα η μετοχή φαίνεται προσωρινά πιο φτηνή από το συνηθισμένο — κάτι που ίσως δικαιολογεί να την αγοράσεις. Αν την αγοράσεις και ο πολλαπλασιαστής επιστρέψει αργότερα στον μακροπρόθεσμο μέσο όρο, τότε μπορείς να βγάλεις κέρδος ακόμα κι αν τα κέρδη της εταιρείας μείνουν ίδια.

Η βασική υπόθεση εδώ είναι ότι ο πολλαπλασιαστής τείνει να επιστρέφει στον μέσο όρο του με τον χρόνο.

Και παρόλο που αυτό δεν ισχύει πάντα (σιγά μην ήταν τόσο εύκολο), οι επενδυτές πολλές φορές ψάχνουν για μεγάλες αποκλίσεις από τον μέσο όρο. Πολλοί πιστεύουν ότι η βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα στον δείκτη μιας μετοχής — που μπορεί να προκληθεί από μια κακή ανακοίνωση τριμηναίων αποτελεσμάτων ή κάποιους αρνητικούς βραχυπρόθεσμους παράγοντες — θα ξεθυμάνει τελικά, κι έτσι ο δείκτης θα επιστρέψει στο κανονικό του επίπεδο, αρκεί η βασική δραστηριότητα της εταιρείας να μην έχει αλλάξει.

Σύγκριση με τον κλάδο

Τώρα μπορεί να πεις, ωραία, ξεκλείδωσα το μυστικό, οπότε αν βρω μια εταιρεία που διαπραγματεύεται με πολλαπλασιαστή κάτω από τον ιστορικό της μέσο όρο, μπορώ να αγοράσω, σωστά;

Ε, όχι ακριβώς.

Σίγουρα είναι χρήσιμο να ξέρεις πού βρίσκεται η αξία της εταιρείας σε σχέση με το παρελθόν της, αλλά πρέπει να τη συγκρίνεις και με άλλες μετοχές του ίδιου κλάδου.

Στην αναλογία μας, αν βρεις δημητριακά σε «προσφορά» με 3 ευρώ το κιλό, μπορεί να είναι ακόμα ακριβά αν το σούπερ μάρκετ στην άλλη γωνία πουλάει παρόμοια δημητριακά στο 2 ευρώ το κιλό. Το ίδιο ισχύει και με τις μετοχές: πρέπει να δούμε την αξία μιας σε σχέση με τις υπόλοιπες του κλάδου.

«Ωραία λοιπόν, θα αγοράσω τη φθηνότερη», μπορεί να σκεφτείς, αλλά τι έχουμε πει; Στο κομμάτι των επενδύσεων, αν πιστεύεις ότι έχεις βρεί το μυστικό, ξανασκέψου το. Μακάρι να υπήρχε ένας και μόνο αριθμός που να μας δίνει την απάντηση, αλλά δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Αγοράζω ή πουλάω; Τα όρια των πολλαπλασιαστών

Οι πολλαπλασιαστές από μόνοι τους δίνουν περιορισμένη εικόνα. Ένας δείκτης P/E, για παράδειγμα, δεν σου δείχνει τον ρυθμό ανάπτυξης της εταιρείας.

Γι' αυτό κιόλας οι εταιρείες με υψηλή ανάπτυξη, όπως οι τεχνολογικές, συνήθως έχουν υψηλότερους πολλαπλασιαστές σε σχέση με εταιρείες πιο «αργών» κλάδων, όπως οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και οι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν αυτή την υπεραξία.

Πάρε για παράδειγμα την Palantir: τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο η μετοχή της έχει ένα P/E ratio στο 530x (13 φορές παραπάνω από το μέσο όρο του σχετικού κλάδου και 28 φορές πάνω από όλο τον S&P 500), αλλά παρόλα αυτά, ο κόσμος την αγοράζει, γιατί περιμένει πολλά από αυτήν.

Η παγίδα αξίας (Value Trap)

Από την άλλη, το ότι μια εταιρεία έχει χαμηλότερο P/E από τους ανταγωνιστές της ή ακόμα και κάτω από τον δικό της ιστορικό μέσο όρο, δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι και καλή αγορά. Ο χαμηλότερος δείκτης P/E μιας μετοχής μπορεί να αντανακλά μια δικαιολογημένη υποτίμηση της εταιρείας. Το γεγονός ότι κάτι είναι φθηνό δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αγοράσεις γιατί πολύ απλά μπορεί να σημαίνει ότι το προϊόν είναι μάπα ή δεν έχει αρκετή ζήτηση.

Οι δείκτες δεν έχουν πολύ αξία μόνα τους, χωρίς το σωστό πλαίσιο. Αν κυνηγάς απλά χαμηλούς πολλαπλασιαστές χωρίς να καταλαβαίνεις τη βασική δραστηριότητα και τις μελλοντικές προοπτικές μιας εταιρείας, μπορεί να πέσεις σε αυτό που λέμε «value trap». Δηλαδή, μια μετοχή να φαίνεται φθηνή σε σχέση με το παρελθόν της, αλλά να συνεχίζει να πέφτει επειδή τα θεμελιώδη της χειροτερεύουν.

Το παράδειγμα της Enron

Μικρό ταξίδι στο χρόνο: ας θυμηθούμε κάπου εδώ την Enron. Εκεί η διοίκηση παρουσίαζε συνεχώς «φουσκωμένα» νούμερα, λέγοντας ότι τα κέρδη θα ανεβαίνουν για πάντα. Οι αναλυτές τους πίστευαν και συνέχιζαν να δίνουν αξιολογήσεις τύπου «Strong Buy», μέχρι που κατέρρευσε σα χάρτινος πύργος το 2001.

Το μάθημα; Οι μελλοντικοί πολλαπλασιαστές βασίζονται σε υποθέσεις, και αν αυτές οι υποθέσεις δεν είναι σωστές — ή ακόμα χειρότερα, αν είναι μαγειρεμένες — τότε ο δείκτης δεν σημαίνει απολύτως τίποτα.

Πώς να το εφαρμόσεις: Πρακτικός οδηγός

Για να εφαρμόσεις αυτή τη στρατηγική, ξεκίνα βρίσκοντας ποιοτικές εταιρείες που καταλαβαίνεις και μετά αξιολόγησε την τιμή τους —όχι το ανάποδο— για να αποφύγεις «παγίδες αξίας» (value traps). Χρησιμοποίησε online εργαλεία, όπως stock screeners (π.χ., το Finviz), για να μπορείς να εισάγεις γρήγορα τους βασικούς δείκτες (P/E, Forward P/E, PEG, P/B).

Ωστόσο να θυμάσαι ότι το κλειδί δεν είναι οι απόλυτοι αριθμοί, αλλά η σύγκριση: πώς είναι το σημερινό P/E σε σχέση με τον ιστορικό μέσο όρο της εταιρείας και, κυρίως, σε σχέση με τους ανταγωνιστές της στον ίδιο κλάδο;

Ενδεικτικά κριτήρια ανά κλάδο

Κάθε κλάδος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και συνεπώς διαφορετικά «φυσιολογικά» επίπεδα πολλαπλασιαστών. Ας δούμε μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:

Τεχνολογικές εταιρείες (Tech)

Οι εταιρείες τεχνολογίας συνήθως έχουν υψηλότερους δείκτες λόγω των υψηλών προσδοκιών ανάπτυξης. Ενδεικτικά κριτήρια για screener:

• P/E: 20-40x (ο κλαδικός μέσος όρος κυμαίνεται συνήθως στο 25-30x)

• Forward P/E: 18-35x

• PEG: 0.8-2.0 (κάτω από 1.5 θεωρείται συνήθως ελκυστικό)

• P/B: Λιγότερο χρήσιμος για tech—συχνά πάνω από 5x

Χρηματοοικονομικές εταιρείες (Τράπεζες)

Οι τράπεζες και οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί τείνουν να έχουν χαμηλότερους πολλαπλασιαστές και ο P/B είναι πολύ σημαντικός:

• P/E: 8-15x (ο κλαδικός μέσος όρος είναι γύρω στο 10-12x)

• Forward P/E: 7-13x

• PEG: 0.5-1.5

• P/B: 0.8-1.5x (κάτω από 1x μπορεί να υποδηλώνει υποτίμηση, αλλά προσοχή στα value traps)

Ενεργειακές εταιρείες (Energy)

Ο ενεργειακός κλάδος είναι κυκλικός και οι δείκτες του διακυμαίνονται σημαντικά ανάλογα με τις τιμές πετρελαίου/φυσικού αερίου:

• P/E: 8-18x (ο μέσος όρος εξαρτάται πολύ από τον κύκλο των commodities)

• Forward P/E: 7-15x

• PEG: 0.5-1.2

• P/B: 1.0-2.5x (σημαντικός λόγω των υλικών περιουσιακών στοιχείων)

Φυσικά, αυτά είναι απλά ενδεικτικά εύρη και όχι σκληροί κανόνες. Το σημαντικό είναι πάντα να συγκρίνεις μια εταιρεία με τους άμεσους ανταγωνιστές της και να κατανοείς το γιατί πίσω από τους αριθμούς.

Γιατί να ασχοληθείς;

Και τότε εύλογα θα ρωτήσεις: «Γιατί να ασχολούμαστε με τα multiples, αν μπορούν να σημαίνουν είτε ότι μια μετοχή είναι υπερτιμημένη είτε ότι είναι υποτιμημένη;» Λοιπόν, δεν είναι ότι οι πολλαπλασιαστές είναι άχρηστοι.

Είναι ένας γρήγορος και εύχρηστος τρόπος για να δεις σε τι επίπεδο κινείται η τιμή μιας μετοχής. Όπως όμως είπαμε και στην αρχή, στην καλύτερη περίπτωση είναι ένας πρόχειρος δείκτης της αξίας της.

Συμπέρασμα: Η σωστή στρατηγική

Βρες πρώτα εταιρείες με καλά θεμελιώδη, μετά τσέκαρε αν η τιμή βγάζει νόημα. Το αντίθετο; Καταλήγεις με σκουπίδια στο χαρτοφυλάκιο.

Οι πολλαπλασιαστές είναι εργαλεία, όχι κρυστάλλινες μπάλες. Χρησιμοποιούνται για να συγκρίνουμε, να εντοπίσουμε ανωμαλίες και να κάνουμε ερωτήματα—όχι για να πάρουμε έτοιμες απαντήσεις. Η πραγματική αξία προκύπτει όταν τους συνδυάζεις με βαθιά κατανόηση της εταιρείας, του κλάδου της και των μελλοντικών της προοπτικών.

Αν θες να κάνεις το πρώτο βήμα στην επένδυση με έναν τρόπο που είναι σχεδιασμένος για Έλληνες επενδυτές, η Wealthyhood είναι το μέρος για να ξεκινήσεις.

—

Disclaimer: Το παρόν άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και εκπαιδευτικό περιεχόμενο και δεν αποτελεί επενδυτική συμβουλή. Κάθε επένδυση εμπεριέχει ρίσκο. Η αξία των επενδύσεων σας μπορεί να μειωθεί ή να αυξηθεί. Η Wealthyhood δεν παρέχει επενδυτικές, χρηματοοικονομικές, νομικές, φορολογικές ή λογιστικές συμβουλές. Η φορολογική μεταχείριση εξαρτάται από τις προσωπικές περιστάσεις του κάθε επενδυτή και ενδέχεται να μεταβληθεί στο μέλλον. Οι προηγούμενες αποδόσεις δε διασφαλίζουν τις μελλοντικές. Θα πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τις προσωπικές σας περιστάσεις όταν λαμβάνετε επενδυτικές αποφάσεις και, εάν χρειάζεται, να απευθυνθείτε σε επαγγελματίες συμβούλους επενδύσεων.